Adat perkahwinan kaum Iban adalah gabungan unik kepercayaan tradisional, budaya dan nilai kekeluargaan yang memberi warna kepada perayaan perkahwinan.
Kaum Iban yang merupakan salah satu suku kaum asli di Malaysia mempunyai tradisi perkahwinan yang kaya dengan perlambangan dan upacara yang menggambarkan keharmonian dan kepentingan menjaga hubungan dalam keluarga dan masyarakat.
Bermula daripada perarakan persiapan sehinggalah upacara adat yang melibatkan kematangan masyarakat, adat perkahwinan kaum Iban adalah cerminan keharmonian tradisi dan penghayatan nilai-nilai hidup dalam budaya mereka.
Dalam budaya Iban, perkahwinan bukan sahaja melibatkan dua individu, tetapi juga menyatukan dua keluarga dan masyarakat yang lebih besar.
Persediaan perkahwinan dilihat sebagai tanggungjawab bersama dan majlis perkahwinan dijalankan dengan menghormati nenek moyang serta mengikut arahan tradisi yang telah diperturunkan.
Apa itu Pernikahan Kaum Iban?
Perkahwinan suku merujuk kepada perkahwinan yang dilakukan antara masyarakat suku atau etnik yang mempunyai tradisi, budaya dan adat yang unik.
Setiap suku atau etnik mempunyai cara tersendiri untuk mereka bentuk majlis perkahwinan yang mencerminkan nilai, kepercayaan dan budayanya.
Perkahwinan suku kaum bukan sekadar satu tindakan ikatan antara dua individu, tetapi juga menyatukan nilai-nilai yang diwarisi daripada nenek moyang dan menegakkan identiti etnik.
Dalam perkahwinan suku kaum, adat dan tradisi memainkan peranan yang sangat penting.
Upacara perkahwinan suku kaum selalunya melibatkan beberapa siri upacara yang unik seperti tarian, nyanyian dan pertukaran hadiah yang mempunyai makna yang mendalam dalam konteks budaya dan kepercayaan setiap suku.
Perkahwinan suku kaum juga merupakan medium untuk meneruskan tradisi lama kepada generasi baharu, mengeratkan persaudaraan antara keluarga, dan mengeratkan hubungan dalam komuniti etnik.
Pakaian & Aksesori Kaum Iban
Berikut adalah unsur-unsur yang terkandung dalam pakaian pengantin Iban:
1. Kain Songket
Kain songket merupakan elemen penting dalam pakaian pengantin Iban. Ia dihasilkan melalui anyaman tersendiri yang dihiasi dengan corak tradisional. Kain songket digunakan sebagai pakaian utama, dililit di pinggang dan disangkut dari bahu hingga ke pinggang.
2. Baju Kurung
Pengantin perempuan memakai baju kuning yang sering disebut sebagai “baju kebaya.” Baju ini labuh dan dipakai berbutang di bahagian depan, dan dihiasi dengan sulaman tangan yang cantik.
3. Kain Sarong
Sarung itu dipakai di bawah kain songket dan dililit di pinggang. Ia menambah lapisan pada pakaian pengantin perempuan.
4. Selendang
Pengantin perempuan memakai selendang panjang yang dihiasi dengan sulaman tersendiri. Selendang ini disarungkan pada bahu, menambahkan elemen keanggunan dan kemewahan pada penampilan.
5. Tunggu Betung
Tunggu betung ialah hiasan kepala yang diperbuat daripada daun bertangkai panjang. Ia dihiasi dengan sulaman dan manik, dan dipakai untuk melambangkan status sebagai pengantin perempuan.
6. Perhiasan
Barang kemas termasuk gelang, rantai, cincin dan anting-anting. Barang kemas ini dipakai untuk menambahkan keanggunan dan kilauan pada pengantin perempuan.
7. Hiasan Rambut
Hiasan rambut seperti penyepit rambut yang dihias dengan manik dan perhiasan kain turut dipakai untuk melengkapkan gaya rambut pengantin.
8. Kasut
Pengantin perempuan memakai sepasang kasut yang sepadan dengan warna dan gaya pakaian tradisional mereka.
Hantaran Perkahwinan Kaum Iban
Berikut adalah beberapa jenis upacara perkahwinan Iban:
1. Penangan Sirih
Pegangan Sirih merupakan hadiah yang dianggap sebagai lambang pertemuan dua keluarga dan penyatuan dua individu. Ia menggambarkan penghormatan dan penghormatan terhadap tradisi dan warisan nenek moyang.
2. Pua Kumbu
Pua kumbu ialah sejenis kain tradisional Iban yang dihasilkan melalui tenunan tangan. Ia mempunyai nilai seni dan budaya yang tinggi, dan sering diberikan sebagai hadiah untuk melambangkan keindahan dan kelembutan.
3. Nasi Pulut
Nasi pulut adalah lambang rezeki dan kesejahteraan. Pemberian nasi melekit sebagai hantaran juga melambangkan harapan untuk kehidupan berkeluarga yang kekal abadi.
4. Manik
Manik atau permata diberikan sebagai hadiah untuk melambangkan kecantikan, kekuatan, dan keberanian. Hadiah ini juga mewakili penghargaan dan kasih sayang yang mendalam.
5. Minyak Wangi
Minyak wangi ialah hantaran yang mengandungi unsur keharuman dan kelembutan. Ia mewakili hubungan kasih sayang dan harapan untuk kehidupan yang murni dan bahagia.
6. Rokok Sirih
Cerutu sirih merupakan lambang adat tradisi kaum Iban dan sering dihadiahkan. Ia juga menggambarkan hubungan yang rapat dengan adat dan budaya nenek moyang.
7. Perhiasan
Barang kemas seperti gelang, rantai atau cincin juga merupakan hadiah yang boleh diterima. Ia melambangkan kecantikan dan keagungan serta menunjukkan keprihatinan terhadap pengantin perempuan.
8. Keris
Keris adalah simbol keberanian dan perlindungan. Pemberian keris sebagai hantaran melambangkan tanggungjawab pengantin lelaki untuk melindungi dan menjaga pengantin perempuan.
Upacara Adat Perkahwinan Kaum Iban
Berikut adalah beberapa upacara perkahwinan tradisional kaum Iban:
1. Berandau Randau
Ini adalah pertemuan awal antara kedua-dua keluarga untuk membincangkan rancangan perkahwinan. Perbualan ini melibatkan aspek seperti tarikh perkahwinan, hantaran, dan persetujuan kedua-dua belah pihak.
2. Bebancha
Upacara ini melibatkan penyampaian berita perkahwinan kepada ahli keluarga dan jiran tetangga. Banca adalah tanda pasangan tersebut telah sah menjadi pasangan pengantin.
3. Ngambi Indu
Upacara ini sebagai tanda pengantin lelaki akan datang menjemput pengantin perempuan dari rumah ibu bapanya. Lazimnya, rombongan pengantin lelaki menyampaikan hadiah sebagai tanda penghargaan dan penghormatan kepada keluarga pengantin perempuan.
4. Mengangkat
Upacara mengangkat ialah apabila pengantin lelaki membawa pengantin perempuan ke rumah baru mereka. Ia melibatkan perarakan membawa pasangan pengantin, melambangkan kelahiran semula ke dalam kehidupan baru.
5. Berdak Mandi
Upacara ini melibatkan pengantin perempuan mandi dengan campuran nasi pulut dan bunga. Ini adalah tanda bersuci sebelum majlis perkahwinan berlangsung.
6. Miring
Miring ialah upacara tradisi kaum Iban yang melibatkan pemberian hadiah kepada keluarga pengantin lelaki sebagai tanda kesyukuran atas pemergian perkahwinan.
7. Seserahan
Seserahan ialah upacara pemberian hadiah daripada keluarga pengantin perempuan kepada keluarga pengantin lelaki. Hantaran ini biasanya termasuk sirih, pua kumbu, beras pulut, dan barangan lain yang mempunyai makna yang mendalam.
8. Berenai
Upacara berinai ialah apabila pengantin perempuan dihiasi dengan inai di tangan dan kaki. Ia melambangkan keindahan dan kesucian.
9. Ngabang
Ngabang ialah majlis resepsi perkahwinan yang melibatkan keluarga, sahabat handai, dan masyarakat. Ia termasuk makanan, tarian, nyanyian dan persembahan yang meraikan penyatuan dua keluarga.
Kesimpulan
Keseluruhan siri upacara perkahwinan tradisional Iban membawa makna yang mendalam dalam menjalinkan hubungan kekeluargaan, dan mengagungkan tradisi nenek moyang.
Setiap majlis, daripada pertemuan awal hingga sambutan meriah, mencerminkan keharmonian sosial dan kepentingan kerjasama dalam masyarakat Iban.
Melalui perlambangan, hiasan, dan aksi yang dilakukan, adat perkahwinan orang Iban adalah contoh yang menggambarkan betapa rapatnya nilai budaya dan kekeluargaan terlibat dalam perayaan yang bermakna ini.
Adat perkahwinan kaum Iban juga mengajar kepentingan menghormati dan mengekalkan nilai warisan budaya.
Ia adalah peluang untuk meneruskan tradisi, mengajar nilai kepada generasi muda, dan mewujudkan ikatan emosi dan rohani yang menghubungkan masa lalu, sekarang dan masa depan.
Secara keseluruhannya, adat perkahwinan kaum Iban merupakan penjelmaan budaya yang kaya dan tonggak utama dalam mengekalkan keharmonian dalam masyarakat mereka.
FAQs tentang Adat Perkahwinan Kaum Iban
- Apakah adat perkahwinan kaum kadazandusun (kaum iban)?
Adat istiadat perkahwinan kaum Iban ialah satu siri upacara tradisi yang melibatkan pelbagai upacara dan perbuatan yang mewakili budaya dan kepercayaan masyarakat Iban. Ia merangkumi pelbagai peringkat, daripada persiapan sehinggalah kepada pelaksanaan majlis perkahwinan itu sendiri. - Apakah maksud “Miring” dalam adat perkahwinan Iban?
“Miring” merupakan salah satu upacara perkahwinan tradisional kaum Iban yang melibatkan pemberian hadiah daripada keluarga pengantin perempuan kepada keluarga pengantin lelaki. Ini sebagai tanda terima kasih dan penghargaan atas akad nikah. - Apakah perlambangan di sebalik “Tunggu Betung” dalam adat perkahwinan kaum Iban?
“Tunggu Betung” ialah hiasan kepala yang dipakai oleh pengantin perempuan. Ia diperbuat daripada daun bertangkai panjang yang dihiasi dengan sulaman dan manik. Hiasan ini melambangkan status sebagai pengantin perempuan. - Apakah adat persediaan perkahwinan dalam masyarakat Iban?
Adat persiapan perkahwinan melibatkan beberapa peringkat seperti “Berandau Randau” iaitu pertemuan awal membincangkan perancangan perkahwinan. Kemudian, terdapat “Bebancha” yang melibatkan penyebaran berita perkahwinan kepada ahli keluarga dan jiran. - Apakah “Ngabang” dalam adat perkahwinan kaum Iban?
“Ngabang” ialah majlis resepsi perkahwinan yang melibatkan keluarga, sahabat handai dan masyarakat. Ia termasuk makanan, tarian, nyanyian dan persembahan yang meraikan penyatuan dua keluarga. - Apakah tujuan utama adat perkahwinan kaum Iban?
Tujuan utama adat perkahwinan Iban adalah untuk mewujudkan ikatan suci antara pengantin perempuan dan pengantin lelaki, untuk mengikat kedua-dua keluarga bersama-sama, dan untuk meneruskan tradisi dan nilai budaya kepada generasi muda. Adat perkahwinan juga memainkan peranan dalam mengekalkan keharmonian dalam kalangan masyarakat Iban.